معرفی کتاب شرح نظام بر شافیه ابن حاجب و نویسنده آن
نظام اعرج نیشابورى
نظام الدین حسن بن محمد بن حسین خراسانى نیشابورى معروف به نظام اعرج متوفاى بعد از 728 ق 1328 م از حافظان و مقریان صاحب نام دنیاى اسلام. گویند خاندان و قبیله او در دیار قم مى زیسته‌اند، امّا او در نیشابور به دنیا آمده و در آنجا پرورش یافته است. فضل، ادب، تحقیق، تبحّر، دقت نظر و جودت قریحه او در میان متأخرین مشهور بوده است. وى در علوم عقلى صاحب نظر بوده و در فنون زبان و ادبیات عرب دستى توانا داشته است. درباره او نوشته‌اند که بسیار پرهیزکار و پارسا و اهل تصوّف بوده و برخى او را به تشیع منتسب دانسته‌اند. رویکرد صوفیانه وى در تألیفات او بویژه تفسیرش به روشنى هویداست. و نیز از دیباجه تفسیرش به حسب ظاهر عدم تشیع وى ثابت می‌شود. وى در عقیده شهرت به مذهب شافعى اشعرى دارد.
تألیفات
از وى آثار بسیارى بر جاى مانده است که مهمترین آنها کتاب
1- غرائب القرآن و رغائب الفرقان است.
دیگر تألیفات وى عبارتند از:
2- اوقاف القرآن
3- البصائر فى مختصر تنفیح المناظر
4- تفسیر التحریر که شرح تحریر مجسطى خواجه نصیر طوسى است.
5- لب التأویل در تفسیر قرآن
6- توضیح التذکرة که شرح تذکره خواجه نصیر طوسى در علم هیئت بوده است.
7- رسالهاى در حساب و به زعم
بعضى« خلاصة الحساب» شیخ بهایى از همین رساله اخذ شده است
8- شرح شافیه ابن حاجب در علم صرف معروف به شرح نظام.
9- ترجمه فارسى قرآن البته در بعضى نسخ تفسیر، عبارتى از مفسر نقل گردیده که اتمام آن را اوائل صفر سال 730 هجرى در دولت آباد هند، نشان می‌دهد.
شرح النظام على الشافیة:
« شرح النظام على الشافیة» شرح عربى کتاب« الشافیة» ابن حاجب می‌باشد.
محمد زکى جعفرى ادیب دره صوفى، به توضیح و تبیین مشکلات این شرح پرداخته و اسم آن را« تبیین المرام من مشکل شرح النظام» گذاشته و همراه با این اثر، عرضه کرده است.
اثر وى، همانطور که از نامش پیداست، مربوط به حل مشکلات کتاب« شرح النظام» بوده و به گفته خود او، طولانى کردن واضحات نیست. وى در این اثر، به شرح حال افراد، اسناد اشعار به قائلینش، مراجعه به شرحهاى دیگر شافیه و ذکر نکات آنها در این تعلیقه، پرداخته است.
وى در ابتداى کتاب، مقدمه‌ای را ذکر نموده و در آن، به اهمیت علم صرف بین سایر علوم زبان عربى اشاره کرده و از جایگاه این علم نزد شیعه، سخن گفته است. همچنین به کتاب الشافیة و جایگاه آن در معاهد علمى و شروح آن اشاره نموده و اقدامات تحقیقى خود را در این کتاب ذکر کرده است. وى با آوردن عبارات شرح در بالاى صفحه و با توضیحات خویش در پاورقى، به تبیین مشکلات و حل آنها پرداخته است.
فهرست مصادر و مطالب در پایان کتاب آمده است.
منبع: نرم افزار جامع ادبیات عربی
