معرفی کتاب شرح نظام بر شافیه ابن حاجب و نویسنده آن

معرفی کتاب شرح نظام بر شافیه ابن حاجب و نویسنده آن 

نظام اعرج نیشابورى‏
نظام الدین حسن بن محمد بن حسین خراسانى نیشابورى معروف به نظام اعرج متوفاى بعد از 728 ق 1328 م از حافظان و مقریان صاحب نام دنیاى اسلام. گویند خاندان و قبیله او در دیار قم مى زیسته‌اند، امّا او در نیشابور به دنیا آمده و در آنجا پرورش یافته است. فضل، ادب، تحقیق، تبحّر، دقت نظر و جودت قریحه او در میان متأخرین مشهور بوده است. وى در علوم عقلى صاحب نظر بوده و در فنون زبان و ادبیات عرب دستى توانا داشته است. درباره او نوشته‌اند که بسیار پرهیزکار و پارسا و اهل تصوّف بوده و برخى او را به تشیع منتسب دانسته‌اند. رویکرد صوفیانه وى در تألیفات او بویژه تفسیرش به روشنى هویداست. و نیز از دیباجه تفسیرش به حسب ظاهر عدم تشیع وى ثابت می‌شود. وى در عقیده شهرت به مذهب شافعى اشعرى دارد.

تألیفات‏
از وى آثار بسیارى بر جاى مانده است که مهمترین آنها کتاب
1- غرائب القرآن و رغائب الفرقان است. 
دیگر تألیفات وى عبارتند از: 
2- اوقاف القرآن 
3- البصائر فى مختصر تنفیح المناظر 
4- تفسیر التحریر که شرح تحریر مجسطى خواجه نصیر طوسى است. 
5- لب التأویل در تفسیر قرآن 
6- توضیح التذکرة که شرح تذکره خواجه نصیر طوسى در علم هیئت بوده است.
7- رساله‏اى در حساب و به زعم 

بعضى« خلاصة الحساب» شیخ بهایى از همین رساله اخذ شده است 
8- شرح شافیه ابن حاجب در علم صرف معروف به شرح نظام. 
9- ترجمه فارسى قرآن البته در بعضى نسخ تفسیر، عبارتى از مفسر نقل گردیده که اتمام آن را اوائل صفر سال 730 هجرى در دولت ‏آباد هند، نشان می‌دهد.

شرح النظام على الشافیة:
« شرح النظام على الشافیة» شرح عربى کتاب« الشافیة» ابن حاجب می‌باشد.
محمد زکى جعفرى ادیب دره صوفى، به توضیح و تبیین مشکلات این شرح پرداخته و اسم آن را« تبیین المرام من مشکل شرح النظام» گذاشته و همراه با این اثر، عرضه کرده است.
اثر وى، همانطور که از نامش پیداست، مربوط به حل مشکلات کتاب« شرح النظام» بوده و به گفته خود او، طولانى کردن واضحات نیست. وى در این اثر، به شرح حال افراد، اسناد اشعار به قائلینش، مراجعه به شرح‏هاى دیگر شافیه و ذکر نکات آن‏ها در این تعلیقه، پرداخته است.
وى در ابتداى کتاب، مقدمه‌ای را ذکر نموده و در آن، به اهمیت علم صرف بین سایر علوم زبان عربى اشاره کرده و از جایگاه این علم نزد شیعه، سخن گفته است. همچنین به کتاب الشافیة و جایگاه آن در معاهد علمى و شروح آن اشاره نموده و اقدامات تحقیقى خود را در این کتاب ذکر کرده است. وى با آوردن عبارات شرح در بالاى صفحه و با توضیحات خویش در پاورقى، به تبیین مشکلات و حل آن‏ها پرداخته است.
فهرست مصادر و مطالب در پایان کتاب آمده است.
منبع: نرم افزار جامع ادبیات عربی